Γεωργίου Μαντζαρίδη, ομοτίμου καθηγητή Θεολογικής Σχολής Αριστοτελείου Πανεπ. Θεσσαλονικης.
«Απροϋπόθετη ενανθρώπηση»
Ορισμένοι δυτικοί θεολόγοι του Μεσαίωνα, αλλά και νεότεροι ορθόδοξοι θεολόγοι, επικαλούμενοι κυρίως τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, υποστήριξαν ότι η ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού ανήκει στο αρχικό σχέδιο της δημιουργίας και είναι ανεξάρτητη από την πτώση του ανθρώπου.
Ισχυρίσθηκαν δηλαδή ότι ο Λόγος του θεού θα γινόταν άνθρωπος, ακόμα και αν ο άνθρωπος δεν αμάρτανε και δεν είχε ανάγκη σωτηρίας (απροϋπόθετη ενανθρώπιση).
Η άποψη όμως αυτή, που δεν συμφωνεί με την παράδοση της Εκκλησίας, ούτε με τον ίδιο τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, ενέχει σοβαρές θεολογικές συνέπειες. Έτσι μπορεί η δημιουργία του ανθρώπου να εκληφθεί ως προκαταρκτικό έργο για την ενανθρώπηση του Θεού, και η ενανθρώπηση του Θεού ως το τελικό στάδιο κάποιας θεογονικής εξελίξεως (53).
Ο σκοπός της θείας ενανθρωπήσεως δεν είναι άλλος, παρά η σωτηρία και ανακαίνιση του ανθρώπου. Αν δεν υπήρχε ανάγκη να σωθεί ο άνθρωπος, δεν θα γινόταν ο Θεός άνθρωπος. Προηγείται η ανάγκη της σωτηρίας του ανθρώπου και έπεται η οικονομία της θείας ενανθρωπήσεως (54). Ή όπως επιγραμματικά σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος, δεν υπάρχει «άλλη τις αιτία της οικονομίας», παρά μόνο η σωτηρία του ανθρώπου (55).
Aν παραμέναμε αυτό που ήμασταν και τηρούσαμε την εντολή, παρατηρεί ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, θα γινόμασταν αυτό που δεν ήμασταν, δηλαδή αθάνατοι, και θα πλησιάζαμε τον Θεό. Επειδή όμως με τον φθόνο του διαβόλου εισήλθε στον κόσμο ο θάνατος και παρέσυρε τον άνθρωπο, έγινε ο Θεός άνθρωπος και πάσχει μαζί μας και πτωχεύει με τη σάρκωσή του, για να πλουταίνουμε εμείς με τη δική του πτωχεία (56). Αν δεν είχε προηγηθεί δηλαδή η πτώση του ανθρώπου, δεν θα υπήρχε λόγος να πραγματοποιηθεί η ενανθρώπηση του Θεού και στη συνέχεια η σταύρωσή του.
Ο σκοπός της ενανθρωπήσεως
Με τη θεωρία της απροϋπόθετης ενανθρωπήσεως κινδυνεύει να εκληφθεί το μυστήριο της θείας οικονομίας ως προσποιητή διαδικασία. ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, για να τελειωθεί «καθ’ ομοίωσίν» του. Παράλληλα προνόησε, ώστε και μετά την παράβαση της εντολής, στην οποία θα προέβαινε ο άνθρωπος, να μη ματαιωθεί ο σκοπός της δημιουργίας, αλλά να καταστεί δυνατή η πραγμάτωσή του με την ενανθρώπηση. Αυτό δηλαδή που δεν κατόρθωσε ο άνθρωπος, επειδή απατήθηκε από τον διάβολο και αθέτησε την εντολή, το προσφέρει ο Θεός με την ενανθρώπησή του. Ο σκοπός της θείας ενανθρωπήσεως δεν βρίσκεται στον Χριστό αλλά στον άνθρωπο. Και γίνεται ο Θεός άνθρωπος, επειδή εξαρχής ο σκοπός της δημιουργίας του ανθρώπου ήταν να ομοιάσει προς τον Θεό.
Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής γράφει ότι η ενανθρώπηση του Χριστού είναι το «προεπινοούμενον τέλος, ου ένεκα μεν πάντα, αυτό δε ουδενός ένεκα» (57) . Kάτι παρόμοιο παρατηρεί και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (58) , όπως και άλλοι Πατέρες της Εκκλησίας. Αυτά όμως λέγονται με το δεδομένο της πτώσεως του ανθρώπου, που προγνώριζε ο Θεός. Και με το δεδομένο αυτό τα πάντα κορυφώνονται στην ενανθρώπηση του Θεού, που συμπίπτει με τη θέωση του ανθρώπου.
Η πατερική μεθοδολογία
Οι Πατέρες της Εκκλησίας θεολογούν στηριζόμενοι στα γεγονότα της θείας οικονομίας και της ανθρώπινης ιστορίας. Δεν πιθανολογούν για υποθετικές περιπτώσεις, όπως έκαναν αργότερα οι σχολαστικοί. Και μέσα στο πλαίσιο της θείας οικονομίας η ενανθρώπηση του Θεού αποτελεί ασφαλώς τον ύψιστο και τελικό σκοπό. Όταν όμως σε άλλες περιπτώσεις οι ίδιοι οι Πατέρες αναφέρονται στην αιτία της θείας ενανθρωπήσεως, την συνδέουν αμέσως με την σωτηρία του εκπεσόντος ανθρώπου(59) .
Και ο ίδιος ο άγιος Μάξιμος στη συνέχεια του κειμένου που παραθέσαμε σημειώνει ότι το έργο που «προεπενοήθη» και πραγματοποιήθηκε με την έλευση του Χριστού αποτελεί εκπλήρωση της προγνώσεως του Θεού (60). Ο άχρονος Θεός κρίνει με την πρόγνωση, χωρίς να χρειάζεται να αναμείνει την έκβαση των πραγμάτων. Προγνωρίζει τα πάντα, αλλά δεν προκαθορίζει τα πάντα (61). Άλλωστε και σε άλλα κείμενά του ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής αναφέρει σαφώς ως προϋπόθεση της ενανθρωπήσεως την πτώση του ανθρώπου και την ανάγκη σωτηρίας της φύσεώς του (62).
Χαρακτηριστικός μάλιστα είναι και ο τρόπος με τον οποίο απαντά ο άγιος Μάξιμος στο ερώτημα μοναχού σχετικά με τον σκοπό της θείας ενανθρωπήσεως. Απορώ, λέει, πως με ρωτάς για το θέμα αυτό, ενώ καθημερινά ακούς το Σύμβολο της πίστεως, όπου υπάρχει η απάντηση(63) . Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι η θεωρία της απροϋπόθετης ενανθρωπήσεως ακυρώνει το περιεχόμενο του ονόματος «Ιησούς-Σωτήρ»(64) , που έλαβε ο Λόγος του Θεού κατά την ενανθρώπησή του.
(53) «Η σάρκωσις του Θεού Λόγου δεν δύναται να είναι το τελικόν στάδιον Θεογονικής πορείας, τουτέστι τελείωσις εξελίξεως εν τη Ιδία τη Θεότητι, και άρα αναγκαία δια τον Ίδιον τον Θεόν προς ολοκλήρωσιν του Είναι Αυτού». Αρχιμ. Σωφρονίου, Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, σ. 202. Πρβλ. και Περί προσευχής, σ. 138.
(54) «Προηγείται γαρ του γενέσθαι αυτόν άνθρωπον η των ανθρώπων χρεία, ης άνευ ουκ αν ενεδύσατο σάρκα». Μ. Αθανασίου, Κατά Αρειανών 2,54, PG 26, 261B.
(55) Βλ. Ιω. Χρυσοστόμου, Ομιλία εις Γένεσιν 3,3, PG 53,36.
(56) Βλ. Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 44,4, PG36,612B. Πρβλ. και Γρηγορίου Νύσσης, Κατά Ευνομίου 3, PG 45,584AB. «Της γαρ οδού της πρώτης καταφθαρείσης, έδει πάλιν εγκαινισθήναι τοις πλανωμένοις οδόν πρόσφατόν τε και ζώσαν, αυτόν εμέ, ος ειμι οδός».
(57) Μαξίμου Ομολογητού, Προς Θαλάσσιον 60,PG 90,621A.
(58) «Και η απ’ αρχής γαρ καταβολή του κόσμου προς τούτον έβλεπε, τον κάτω μεν ως Υιόν ανθρώπου βαπτιζόμενον, άνωθεν δε Υιόν αγαπητόν μόνον μαρτυρούμενον Θεού, δι’ον τα πάντα και δι’ου τα πάντα καθάπερ ο Απόστολος φησιν. Ουκούν και η απ’αρχής παραγωγή του ανθρώπου δι’ αυτόν, κατ’ εικόνα πλασθέντος του Θεού, ίνα δυνηθή ποτε χωρήσαι το αρχέτυπον… προς τούτο τείνειν απ’ αρχής το τέλος, την θεανδρικήν οικονομίαν λέγω, ή και απ’αρχής άχρι τέλους διηκόνησαν». Γρηγορίου Παλαμά, Ομιλία 60,12, έκδ. Σ. Οικονόμου, σ. 259.
(59) «Μάνθανε, ότι δια τούτο Θεός εν σαρκί, επειδή έδει την καταρασθείσαν σάρκα ταύτην αγιασθήναι, την ασθενήσασαν ενδυναμωθήναι, την αλλοτριωθείσαν Θεού, ταύτην οικειωθήναι αυτώ, την εκπεσούσαν του παραδείσου ταύτην εις ουρανούς αναχθήναι». Μ. Βασιλείου, Εις την αγίαν του Χριστού γέννησιν 3,PG 31,1464A. Πρβλ. και Γρηγορίου Παλαμά, Ομιλία 21,PG 151,277ΑΒ: «Ο γέγονε, δι’ ημάς γέγονεν ο Κύριος… και ον έζησε βίον, δι’ ημάς έζησε… και άπερ έπαθε τη σαρκί, δι’ ημάς έπαθε, τα ημών εξιώμενος πάθη».
(60) «Ένωσις γαρ προεπενοήθη των αιώνων… ήτις εν Χριστώ επ’ εσχάτων των χρόνων φανερωθέντι γέγονε· πλήρωσιν δούσα τη προγνώσει του Θεού δι’ εαυτής». Μαξίμου Ομολογητού, Προς Θαλάσσιον 60,PG90,621BC.
(61) «Χρή γινώσκειν, ως πάντα μεν προγινώσκει ο Θεός, ου πάντα δε προορίζει». Ιω. Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως 2,30 (44), PG 94,969D-72A.
(62) Βλ. Μαξίμου Ομολογητού, Προς Θαλάσσιον 63, PG 90,692B. Περί αποριών, PG 91,1040B, 1097CD και 1304D-1308C.
(63) «Αδελφός ηρώτησε γέροντα λέγων· παρακαλώ σε, πάτερ, ειπείν μοι, τις ο σκοπός της του Κυρίου ενανθρωπήσεως. Και ο γέρων αποκριθείς είπε· θαυμάζω σε, αδελφέ, ότι καθ’ ημέραν του συμβόλου ακούων της πίστεως, περί τούτου με ερωτάς. Πλήν λέγω σοι, ότι ο σκοπός της του Κυρίου ενανθρωπήσεως, η ημετέρα ην σωτηρία. Και ο Αδελφός είπε· πως λέγεις, Πάτερ; Και απεκρίθη ο γέρων· επειδή γαρ ο άνθρωπος απ’ αρχής γεγονώς υπό του Θεού, και εν τω παραδείσω τεθείς, την εντολήν παραβάς, τη φθορά και τω θανάτω υπέπεσεν· είτα τη ποικίλη του Θεού προνοία κατά
πάσαν γενεάν και γενεάν κυβερνώμενος, επέμενεν επί το χείρον προκόπτων, υπό των ποικίλων της σαρκός παθημάτων αγόμενος τω απελπισμώ της ζωής· τούτου χάριν ο μονογενής του Θεού Υιός, ο προαιώνιος Λόγος ο εκ Θεού Πατρός, η πηγή της ζωής και της αθανασίας, επέφανεν ημίν τοις εν σκότει και σκιά θανάτου καθημένοις». Μαξίμου Ομολογητού, Λόγος ασκητικού, PG 90,912AB.
(64) «Και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν· αυτός γαρ σώσει τον λαόν αυτού από των αμαρτιών αυτού». Ματθ. 1,21. Βλ. Αρχιμ. Σωφρονίου, Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, σ. 201-2.
(Χριστιανική Ηθική, τόμος 2, εκδ. Πουρναρα, σελ. 54-58)
«Απροϋπόθετη ενανθρώπηση»
Ορισμένοι δυτικοί θεολόγοι του Μεσαίωνα, αλλά και νεότεροι ορθόδοξοι θεολόγοι, επικαλούμενοι κυρίως τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, υποστήριξαν ότι η ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού ανήκει στο αρχικό σχέδιο της δημιουργίας και είναι ανεξάρτητη από την πτώση του ανθρώπου.
Ισχυρίσθηκαν δηλαδή ότι ο Λόγος του θεού θα γινόταν άνθρωπος, ακόμα και αν ο άνθρωπος δεν αμάρτανε και δεν είχε ανάγκη σωτηρίας (απροϋπόθετη ενανθρώπιση).
Η άποψη όμως αυτή, που δεν συμφωνεί με την παράδοση της Εκκλησίας, ούτε με τον ίδιο τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, ενέχει σοβαρές θεολογικές συνέπειες. Έτσι μπορεί η δημιουργία του ανθρώπου να εκληφθεί ως προκαταρκτικό έργο για την ενανθρώπηση του Θεού, και η ενανθρώπηση του Θεού ως το τελικό στάδιο κάποιας θεογονικής εξελίξεως (53).
Ο σκοπός της θείας ενανθρωπήσεως δεν είναι άλλος, παρά η σωτηρία και ανακαίνιση του ανθρώπου. Αν δεν υπήρχε ανάγκη να σωθεί ο άνθρωπος, δεν θα γινόταν ο Θεός άνθρωπος. Προηγείται η ανάγκη της σωτηρίας του ανθρώπου και έπεται η οικονομία της θείας ενανθρωπήσεως (54). Ή όπως επιγραμματικά σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος, δεν υπάρχει «άλλη τις αιτία της οικονομίας», παρά μόνο η σωτηρία του ανθρώπου (55).
Aν παραμέναμε αυτό που ήμασταν και τηρούσαμε την εντολή, παρατηρεί ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, θα γινόμασταν αυτό που δεν ήμασταν, δηλαδή αθάνατοι, και θα πλησιάζαμε τον Θεό. Επειδή όμως με τον φθόνο του διαβόλου εισήλθε στον κόσμο ο θάνατος και παρέσυρε τον άνθρωπο, έγινε ο Θεός άνθρωπος και πάσχει μαζί μας και πτωχεύει με τη σάρκωσή του, για να πλουταίνουμε εμείς με τη δική του πτωχεία (56). Αν δεν είχε προηγηθεί δηλαδή η πτώση του ανθρώπου, δεν θα υπήρχε λόγος να πραγματοποιηθεί η ενανθρώπηση του Θεού και στη συνέχεια η σταύρωσή του.
Ο σκοπός της ενανθρωπήσεως
Με τη θεωρία της απροϋπόθετης ενανθρωπήσεως κινδυνεύει να εκληφθεί το μυστήριο της θείας οικονομίας ως προσποιητή διαδικασία. ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, για να τελειωθεί «καθ’ ομοίωσίν» του. Παράλληλα προνόησε, ώστε και μετά την παράβαση της εντολής, στην οποία θα προέβαινε ο άνθρωπος, να μη ματαιωθεί ο σκοπός της δημιουργίας, αλλά να καταστεί δυνατή η πραγμάτωσή του με την ενανθρώπηση. Αυτό δηλαδή που δεν κατόρθωσε ο άνθρωπος, επειδή απατήθηκε από τον διάβολο και αθέτησε την εντολή, το προσφέρει ο Θεός με την ενανθρώπησή του. Ο σκοπός της θείας ενανθρωπήσεως δεν βρίσκεται στον Χριστό αλλά στον άνθρωπο. Και γίνεται ο Θεός άνθρωπος, επειδή εξαρχής ο σκοπός της δημιουργίας του ανθρώπου ήταν να ομοιάσει προς τον Θεό.
Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής γράφει ότι η ενανθρώπηση του Χριστού είναι το «προεπινοούμενον τέλος, ου ένεκα μεν πάντα, αυτό δε ουδενός ένεκα» (57) . Kάτι παρόμοιο παρατηρεί και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (58) , όπως και άλλοι Πατέρες της Εκκλησίας. Αυτά όμως λέγονται με το δεδομένο της πτώσεως του ανθρώπου, που προγνώριζε ο Θεός. Και με το δεδομένο αυτό τα πάντα κορυφώνονται στην ενανθρώπηση του Θεού, που συμπίπτει με τη θέωση του ανθρώπου.
Η πατερική μεθοδολογία
Οι Πατέρες της Εκκλησίας θεολογούν στηριζόμενοι στα γεγονότα της θείας οικονομίας και της ανθρώπινης ιστορίας. Δεν πιθανολογούν για υποθετικές περιπτώσεις, όπως έκαναν αργότερα οι σχολαστικοί. Και μέσα στο πλαίσιο της θείας οικονομίας η ενανθρώπηση του Θεού αποτελεί ασφαλώς τον ύψιστο και τελικό σκοπό. Όταν όμως σε άλλες περιπτώσεις οι ίδιοι οι Πατέρες αναφέρονται στην αιτία της θείας ενανθρωπήσεως, την συνδέουν αμέσως με την σωτηρία του εκπεσόντος ανθρώπου(59) .
Και ο ίδιος ο άγιος Μάξιμος στη συνέχεια του κειμένου που παραθέσαμε σημειώνει ότι το έργο που «προεπενοήθη» και πραγματοποιήθηκε με την έλευση του Χριστού αποτελεί εκπλήρωση της προγνώσεως του Θεού (60). Ο άχρονος Θεός κρίνει με την πρόγνωση, χωρίς να χρειάζεται να αναμείνει την έκβαση των πραγμάτων. Προγνωρίζει τα πάντα, αλλά δεν προκαθορίζει τα πάντα (61). Άλλωστε και σε άλλα κείμενά του ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής αναφέρει σαφώς ως προϋπόθεση της ενανθρωπήσεως την πτώση του ανθρώπου και την ανάγκη σωτηρίας της φύσεώς του (62).
Χαρακτηριστικός μάλιστα είναι και ο τρόπος με τον οποίο απαντά ο άγιος Μάξιμος στο ερώτημα μοναχού σχετικά με τον σκοπό της θείας ενανθρωπήσεως. Απορώ, λέει, πως με ρωτάς για το θέμα αυτό, ενώ καθημερινά ακούς το Σύμβολο της πίστεως, όπου υπάρχει η απάντηση(63) . Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι η θεωρία της απροϋπόθετης ενανθρωπήσεως ακυρώνει το περιεχόμενο του ονόματος «Ιησούς-Σωτήρ»(64) , που έλαβε ο Λόγος του Θεού κατά την ενανθρώπησή του.
(53) «Η σάρκωσις του Θεού Λόγου δεν δύναται να είναι το τελικόν στάδιον Θεογονικής πορείας, τουτέστι τελείωσις εξελίξεως εν τη Ιδία τη Θεότητι, και άρα αναγκαία δια τον Ίδιον τον Θεόν προς ολοκλήρωσιν του Είναι Αυτού». Αρχιμ. Σωφρονίου, Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, σ. 202. Πρβλ. και Περί προσευχής, σ. 138.
(54) «Προηγείται γαρ του γενέσθαι αυτόν άνθρωπον η των ανθρώπων χρεία, ης άνευ ουκ αν ενεδύσατο σάρκα». Μ. Αθανασίου, Κατά Αρειανών 2,54, PG 26, 261B.
(55) Βλ. Ιω. Χρυσοστόμου, Ομιλία εις Γένεσιν 3,3, PG 53,36.
(56) Βλ. Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 44,4, PG36,612B. Πρβλ. και Γρηγορίου Νύσσης, Κατά Ευνομίου 3, PG 45,584AB. «Της γαρ οδού της πρώτης καταφθαρείσης, έδει πάλιν εγκαινισθήναι τοις πλανωμένοις οδόν πρόσφατόν τε και ζώσαν, αυτόν εμέ, ος ειμι οδός».
(57) Μαξίμου Ομολογητού, Προς Θαλάσσιον 60,PG 90,621A.
(58) «Και η απ’ αρχής γαρ καταβολή του κόσμου προς τούτον έβλεπε, τον κάτω μεν ως Υιόν ανθρώπου βαπτιζόμενον, άνωθεν δε Υιόν αγαπητόν μόνον μαρτυρούμενον Θεού, δι’ον τα πάντα και δι’ου τα πάντα καθάπερ ο Απόστολος φησιν. Ουκούν και η απ’αρχής παραγωγή του ανθρώπου δι’ αυτόν, κατ’ εικόνα πλασθέντος του Θεού, ίνα δυνηθή ποτε χωρήσαι το αρχέτυπον… προς τούτο τείνειν απ’ αρχής το τέλος, την θεανδρικήν οικονομίαν λέγω, ή και απ’αρχής άχρι τέλους διηκόνησαν». Γρηγορίου Παλαμά, Ομιλία 60,12, έκδ. Σ. Οικονόμου, σ. 259.
(59) «Μάνθανε, ότι δια τούτο Θεός εν σαρκί, επειδή έδει την καταρασθείσαν σάρκα ταύτην αγιασθήναι, την ασθενήσασαν ενδυναμωθήναι, την αλλοτριωθείσαν Θεού, ταύτην οικειωθήναι αυτώ, την εκπεσούσαν του παραδείσου ταύτην εις ουρανούς αναχθήναι». Μ. Βασιλείου, Εις την αγίαν του Χριστού γέννησιν 3,PG 31,1464A. Πρβλ. και Γρηγορίου Παλαμά, Ομιλία 21,PG 151,277ΑΒ: «Ο γέγονε, δι’ ημάς γέγονεν ο Κύριος… και ον έζησε βίον, δι’ ημάς έζησε… και άπερ έπαθε τη σαρκί, δι’ ημάς έπαθε, τα ημών εξιώμενος πάθη».
(60) «Ένωσις γαρ προεπενοήθη των αιώνων… ήτις εν Χριστώ επ’ εσχάτων των χρόνων φανερωθέντι γέγονε· πλήρωσιν δούσα τη προγνώσει του Θεού δι’ εαυτής». Μαξίμου Ομολογητού, Προς Θαλάσσιον 60,PG90,621BC.
(61) «Χρή γινώσκειν, ως πάντα μεν προγινώσκει ο Θεός, ου πάντα δε προορίζει». Ιω. Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως 2,30 (44), PG 94,969D-72A.
(62) Βλ. Μαξίμου Ομολογητού, Προς Θαλάσσιον 63, PG 90,692B. Περί αποριών, PG 91,1040B, 1097CD και 1304D-1308C.
(63) «Αδελφός ηρώτησε γέροντα λέγων· παρακαλώ σε, πάτερ, ειπείν μοι, τις ο σκοπός της του Κυρίου ενανθρωπήσεως. Και ο γέρων αποκριθείς είπε· θαυμάζω σε, αδελφέ, ότι καθ’ ημέραν του συμβόλου ακούων της πίστεως, περί τούτου με ερωτάς. Πλήν λέγω σοι, ότι ο σκοπός της του Κυρίου ενανθρωπήσεως, η ημετέρα ην σωτηρία. Και ο Αδελφός είπε· πως λέγεις, Πάτερ; Και απεκρίθη ο γέρων· επειδή γαρ ο άνθρωπος απ’ αρχής γεγονώς υπό του Θεού, και εν τω παραδείσω τεθείς, την εντολήν παραβάς, τη φθορά και τω θανάτω υπέπεσεν· είτα τη ποικίλη του Θεού προνοία κατά
πάσαν γενεάν και γενεάν κυβερνώμενος, επέμενεν επί το χείρον προκόπτων, υπό των ποικίλων της σαρκός παθημάτων αγόμενος τω απελπισμώ της ζωής· τούτου χάριν ο μονογενής του Θεού Υιός, ο προαιώνιος Λόγος ο εκ Θεού Πατρός, η πηγή της ζωής και της αθανασίας, επέφανεν ημίν τοις εν σκότει και σκιά θανάτου καθημένοις». Μαξίμου Ομολογητού, Λόγος ασκητικού, PG 90,912AB.
(64) «Και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν· αυτός γαρ σώσει τον λαόν αυτού από των αμαρτιών αυτού». Ματθ. 1,21. Βλ. Αρχιμ. Σωφρονίου, Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, σ. 201-2.
(Χριστιανική Ηθική, τόμος 2, εκδ. Πουρναρα, σελ. 54-58)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου