Τo Αγιο Μύρο και το μυστήριο της βάπτισης

Η χριστιανική τελετή για την παρασκευή του «ιερού λαδιού» είναι μια περίπλοκη διαδικασία που τηρείται απαράλλακτη ανά τους αιώνες. Μοναδική εξαίρεση ήταν το 2002 όταν η Μαρία Οικονόμου-Ποτήρη έγινε η πρώτη γυναίκα Μυρεψός στην ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Από τον Βαγγέλη ΜπότσαρηΑυτό λοιπόν που γνωρίζουμε από το μυστήριο της βάπτισης, αυτό που οι περισσότεροι νομίζουμε ότι είναι ένα απλό αλλά «διαβασμένο», ευλογημένο λαδάκι, στην πραγματικότητα είναι το μείγμα ενός ολόκληρου φυσικού κόσμου, η παρασκευή του μία ιερή τελετουργία που κρατά μέρες, τα υλικά του δεκάδες!

Με τον ίδιο τρόπο το Οικουμενικό Πατριαρχείο το παρασκευάζει κάθε δέκα χρόνια και το αποστέλλει σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες του κόσμου. Ενώ η διαδικασία επαναλαμβάνεται απαράλλαχτη από το 1601, για πρώτη φορά στον χριστιανισμό κλήθηκε να συμμετάσχει σε αυτήν και μία γυναίκα, Ελληνίδα μάλιστα, η χημικός Μαρία Οικονόμου-Ποτήρη: «Η συλλογή των φυτών, ο τεμαχισμός και η επιλογή τους, η διαβροχή τους με ζεστό νερό και κρασί, η ανάμειξή του με έναν λιπαρό φορέα -συνήθως ελαιόλαδο λόγω των αντιοξειδωτικών του συστατικών που βοηθούν στη συντήρηση- το ψήσιμο στους 600C, η διήθηση της ελαιώδους στοιβάδας και η εμφιάλωση σε μυροδοχεία».

Μπορεί η σαφήνεια των αναλογιών να κάνει τις συνθέσεις αυτές να δείχνουν απλές και εύκολες, όμως δεν είναι καθόλου έτσι. Αντιθέτως, πρόκειται για εξαιρετικά δυσνόητες, επειδή η κυριολεκτική έννοια πολλών όρων ερμηνεύεται με περισσότερους από έναν τρόπους. Μάλιστα μια πρώτη εξήγηση για το μέγεθος των δυσκολιών οφείλεται στο γεγονός ότι μία ομάδα ιερέων του Ναού της Ιερουσαλήμ είχε ειδικευτεί στην παρασκευή αυτών των αρωμάτων χρησιμοποιώντας μυστικές συνταγές και τεχνικές τις οποίες, σύμφωνα με μαρτυρίες, δεν τις δίδασκαν - για λόγους ευνόητους. Επρεπε να φτάσουμε στον 19ο αιώνα ώστε να καταβληθούν συστηματικές προσπάθειες στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για να ανασυνταχθούν η Ακολουθία, η Τάξη της Παρασκευής και του Καθαγιασμού του Αγίου Μύρου και να καταγραφούν τα διάφορα συστατικά της παρασκευής του. Από την περίοδο αυτή διασώζεται στο Πατριαρχικό Αρχειοφυλακείο «ο κατάλογος των ειδών των αρωμάτων εξ ων συντίθεται το Αγιο Μύρο» του 1856 και η Διάταξη περί Αγίου Μύρου του έτους 1890. Σύμφωνα με τους καταλόγους αυτούς τα συστατικά του Αγίου Μύρου ανέρχονται σε 57 μαζί με το λάδι και το κρασί.
Αφού όλα τα υλικά συγκεντρωθούν έως το Σάββατο του Λαζάρου, οι μυρεψοί ξεκινούν τον τεμαχισμό, την κονιοποίηση και το βρέξιμό τους με αλκοόλη και οίνο για να είναι έτοιμα την Κυριακή των Βαϊων, οπότε τελείται η λειτουργία, και στους λέβητες που βρίσκονται στο ιερό κουβούκλιο, οι μυρεψοί βάζουν τις υπολογισμένες δόσεις του λαδιού, του κρασιού και των εκχυλισμάτων.
Τη Μ. Δευτέρα ανάβει η πρώτη φλόγα στον λέβητα με προσανάμματα από ξηρά λουλούδια επιταφίων και στολισμών εικόνων καθώς και από παλιές κατεστραμμένες εικόνες που φέρουν οι πιστοί γι’ αυτόν τον λόγο. Η διαδικασία της έψησης έχει ξεκινήσει και αναδεύοντας ελαφρά το υλικό των λεβήτων οι μυρεψοί εκτελούν τις ιστορικές συνταγές για τέσσερις μέρες χωρίς να σταματήσουν ούτε στιγμή.
Τη Μ. Τρίτη ο Πατριάρχης ρίχνει λάδι, κρασί και άνθη σε σχήμα Σταυρού και γίνεται ανάγνωση εδαφίων των Ευαγγελίων. Τη Μ. Τετάρτη ο Πατριάρχης ρίχνει στον λέβητα αιθέρια έλαια και το πολύτιμο και ευωδέστερο όλων, το ροδέλαιο. Την επομένη μέρα στο Παρεκκλήσι προσέρχονται οι πρεσβύτεροι και οι διάκονοι που έχουν οριστεί για τη μεταφορά των δώδεκα αργυρών αμφορέων και παίρνουν την ευχή του Πατριάρχη. Η κάθοδος προς τον ναό του Αγίου Γεωργίου γίνεται κάτω από τους χαρμόσυνους ήχους της καμπάνας. Η πορεία της ιεράς πομπής γίνεται με προπορευόμενο τον Τίμιο Σταυρό. Εκεί τελείται ο καθαγιασμός του Μύρου και σφραγίζονται τα δοχεία.
Σε απόλυτα κατανυκτική ατμόσφαιρα κληρικοί και πιστοί προσεύχονται. «Η συμμετοχή μου ήταν η πιο πολύτιμη εμπειρία της ζωής μου. Η ευωδιά του χώρου, οι ψαλμωδίες και οι τελετές βυζαντινής μεγαλοπρέπειας αναζωπύρωσαν ξεχασμένες μνήμες καταγεγραμμένες βαθιά στην ύπαρξή μου. Πράγματι νιώθει κανείς δέος όταν σκέφτεται ότι ήταν κομμάτι της παρασκευής αυτής της μυστηριακής ύλης με την οποία χριόμενοι οι βαπτισθέντες χριστιανοί "τελειοποιούνται εις την απόλαυση των χρισμάτων του Παναγίου Πνεύματος"».
Μέχρι τον 8ο αιώνα το δικαίωμα καθαγιασμού το είχαν οι Επίσκοποι ως διάδοχοι των Αποστόλων, με την πάροδο των αιώνων όμως το δικαίωμα αυτό περιήλθε στους Πατριάρχες και τέλος στον Οικουμενικό Πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως. Δικαίωμα παρασκευής και καθαγιασμού του Αγίου Μύρου έχει δοθεί από τον 14ο μ.Χ. αιώνα στη Ρωσική Εκκλησία και από τον 19ο στην Εκκλησία της Ρουμανίας και της Σερβίας.
Ολα τα τεκταινόμενα κατά την παρασκευή του Αγίου Μύρου έχουν εκτός του πρακτικού χαρακτήρα και συμβολικό, γιατί το στοιχείο του πυρός εμπεριέχει τη σημασία της πνευματικής και ψυχικής υπέρβασης και της ύψιστης κάθαρσης. Τα άνθη σηματοδοτούν την ευφορία και την ελπίδα της αναγέννησης, το λάδι είναι το σύμβολο του ελέους, το κόκκινο κρασί συμβολίζει το αίμα του Χριστού και τελικά το Αγιο Μύρο συμβολίζει «τη σωτηρία μας από τον κατακλυσμό της αμαρτίας και τη λύτρωση από τον θάνατο με τη σφραγίδα του ζωοποιού και ιλαρούντος πνεύματος».
Η κυρία Μαρία Οικονόμου-Ποτήρη είναι χημικός με μεταπτυχιακό στην οινολογία στο Πανεπιστήμιο Bordeaux ΙΙ της Γαλλίας, με Εθνικό Δίπλωμα Τοξικολογίας από το Πανεπιστήμιο Paris V, συμμετοχές σε πλείστα προγράμματα επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό. Σήμερα είναι στέλεχος του Γενικού Χημείου του Κράτους κι έχει λάβει μέρος σε πολλές ομάδες εργασίας, σε επιτροπές και συμβούλια τόσο στον ελληνικό χώρο όσο και στην Ευρωπαϊκή Ενωση και σε πολλούς διεθνείς Οργανισμούς. Η κυρία Οικονόμου συμμετείχε στην επιτροπή για την παρασκευή και τον καθαγιασμό του Αγίου Μύρου το 2002, ως χημικός, έπειτα από σχετική Συνοδική Απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου και είναι η πρώτη γυναίκα που πλαισιώνει την εν λόγω Επιτροπή, είναι δηλαδή η πρώτη γυναίκα Μυρεψός στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Είναι επίσης πρόεδρος και μέλος της Επιτροπής Οργάνωσης και παρουσίασης ομιλιών και δραστηριοτήτων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό της Πολιτισμικής Εταιρείας Φίλων Βυζαντινών Τεχνών.
ΤΑ ΚΑΘΑΓΙΑΣΜΕΝΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ

• Ελαιον καθαρόν
• Οίνος στίφων μέλας
• Ανθόνερον αρίστης ποιότητας
• Ροδόσταμον αρίστης ποιότητας
• Μαστίχη καθαρή
• Μετζουβί ή κόμμι ευώδες
• Αμωμον (γενί παχάρ)
• Ξυλαλόη μαβέρτη
• Πέπερι μακρόν (δαρί φιλφίλ)
• Κάρυα αρωματικά (τζεβίζ πεβά ή χιντιστάν)
• Φύλλος ινδικός (σαδέτζ χιντί ή χιντ γιαπραγί)
• Ξυλοκασία ήτοι αγγέλικα Βοεμίας (σελιχί καπουγιού ή αντζελίκ κιοκιού ή μελέκ κιοκιού)
• Στύραξ υγρά (μεχέ σελέ ή καρά κισενλούκ γιαγί)
• Σμύρνα καθαρά (μουρού σαφί)
• Πέπερις (καρά μπιμπέρ ή φουλφούλι ασβέστι)
• Εχινάνθη (ιχτίρι μεκάι ή κιαπέ σαμανί)
• Ξυλοβάλσαμον
• Ακορος ή κάλαμος ευώδης (αζάκ εγιρί ή βετζ)
• Ιρις φλωρεντινή (ιρισά ή μενεξέ κιοκιού)
• Βάκχαρις ή αντ’ αυτής εμπερατόρια (σαφρέντ παχαρί ή κρατ κιοκιού).
• Αριστολοχία βέρα (τζεραβέντι ταβίλ)
• Καρποβάλσαμον ή κουβέβι (χάμπουλ παλασάν ή ή κεπαπέ)
• Κύπερις (τοπαλάκ κιοκιού ή σαδ)
• Μυρισινόκοκκα (μερσίν τοχουμού)
• Νάρδος κελτική (σουμπούλι φρεγκί ή σουμπούλι ρουμί)
• Νάρδος κελτική (σουμπούλι φρεγκί ή σουμπούλι ρουμί)
• Κασσία μέλαινα ή αντ’ αυτής κασκαρίλια όπερ εστί φλοιός αμπάρεως (καρεμφίλ καπουγιού ή άμπερκα πουγιού)
• Βάλανος μυριψική (χάμπουλ μπαν).
• Καρδάψωμον μικρόν (κακουλέγι σαγίρ)
• Κρυόφυλλα (καρεμφίλ)
• Κινάμωμον (ταρτζίν)
• Ασσαρον βέρον (εσαρούν)
• Μάκερος Ολλάνδας (μπεσπάσεγι χιντί)
• Τερέβινθος βενετική (τιρεμεντίνη βενεδίκ)
• Ρετσίνη λευκή καθαρά (τσαμ σακίζ εμπιάζ)
• Μυροβάλανον καθαρόν (χελιλέγι χιντί)
• Σάμψυχος ή μαντζουράνα (μερτζαντζού)
• Λάδανος καθαρά (λαδένι κιριντί)
• Στάχυς νάρδου ινδικού (σουμπούλι χιντί)
• Λίβανος λευκός (κισινλούκ εμπιάζ)
• Ζιγγίβερις λευκή (τζεντζεπίλ εμπιάζ)
• Ζαρνάβας (ζουρουμπάτ)
• Τύλλις (χαλαμπέ τοπόι τοχουμού)
• Ελένιον (ατζί κιοκιού)
  Υλη μετά την έψησιν των ανωτέρω τω Μύρω εγχεομένη.
• Ελαιον κινναμώμου σειλάνικον (ταρτζίν γιαγί)
• Ελαιον καρυοφύλλων
• Μοσχοκαρυδέλαιον Ολλάνδας πηκτόν (χιντιστάν τζεβισί γιαγί)
• Βάλσαμον Μέκκας ήτοι βαλσαμέλαιον (κιαμπέ πελεσανί ή πελεσέγκ γιαγί)
• Ροδέλαιον ή έλαιον τριανταφύλλου (γκιουλ αγατζί γιαγί)
• Ελαιον μάκερις (πεσπασέι χιντί γιαγί)
• Ελαιον κίτρου
• Ελαιον καρποβαλσάμου
• Ελαιον σαμψύχου
• Ελαιον δάφνης
• Ελαιον δενδρολιβάνου
• Ελαιον νάρδου ή λεβάντας
• Μόσχος ινδικός (μίσκι χιντί )
• Αμπαρι (αμπέρ εμπιάζ)