Ο Άγιος Γρηγόριος και τα Ελληνικά Γράμματα!

Ο Άγιος Γρηγόριος και τα Ελληνικά Γράμματα!

Επειδή σήμερα (25 Ιανουαρίου) έχουμε την εορτή του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου ή Ναζιανζηνού, είναι μια ευκαιρία να δούμε ποία ήταν  η σχέση τού ενός εκ των Τριών Ιεραρχών  και Φωστήρων της Οικουμένης με τα Ελληνικά Γράμματα, αλλά και πώς ο ίδιος χειριζόταν τέλεια την ομηρική γλώσσα!..

ΑΝΑΜΦΙΒΟΛΑ ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός είναι ένας από τους σημαντικότερους πατέρες της χριστιανικής Εκκλησίας.
Γεννήθηκε στο χωριό Ναζιανζό της Καππαδοκίας. Ο πατέρας του ονομαζόταν επίσης Γρηγόριος και ανήκε θρησκευτικά στο σύστημα των Υψισταρίων, που η διδασκαλία τους ήταν κράμα ιουδαϊκών και εθνικών θρησκευτικών στοιχείων και στο οποίο η λατρεία του Θεού ήταν συνδεμένη με τη λατρεία της φωτιάς.
Η μητέρα του Νόννα είχε γίνει χριστιανή και μπόρεσε να πείσει τον άντρα της για τη χριστιανική θρησκεία. Ο Γρηγόριος, ο πατέρας, βαφτίστηκε χριστιανός από τους επισκόπους της περιοχής, που εκείνη την εποχή πηγαίνανε στη Νίκαια, για να πάρουν μέρος στην Α' Οικουμενική Σύνοδο. Μετά από λίγο καιρό έγινε επίσκοπος της Ναζιανζού. Το γιο Γρηγόριο τον φρόντιζε η μητέρα του.

Κλίση προς τα αρχαία ελληνικά γράμματα

Γρήγορα άρχισε να διαφαίνεται η αγάπη και η κλίση του Γρηγορίου προς τα γράμματα. Πρώτοι δάσκαλοί του ήταν ο ξάδελφός του Καρτέριος κι ο αδελφός της μητέρας του Αμφιλόχιος. Αργότερα ο Γρηγόριος φοίτησε στις σχολές Καισαρείας Καππαδοκίας, Καισαρείας Παλαιστίνης και Αλεξάνδρειας με συμμαθητή τον αδελφό του Καισάρειο που έγινε γιατρός.
Το 350, περίπου, ήρθε στην Αθήνα, για να συνεχίσει τις σπουδές του στην περίφημη σχολή της πόλης αυτής, στην οποία ήρθε μετά από 2 περίπου χρόνια και ο ήδη γνωστός Μέγας Βασίλειος (από την Καισάρεια) με τον οποίο συνδέθηκε ο Γρηγόριος με στενή και ανυπόκριτη φιλία.

Στην Αθήνα!...

Ο Γρηγόριος παρακολούθησε στην Αθήνα μαθήματα ρητορικής και φιλολογίας και ήταν τόσο μεγάλη η επιμέλεια και η απόδοσή του στα μαθήματα αυτά, ώστε παραχωρήθηκε σ' αυτόν η καθηγητική έδρα. Δίδαξε μόνο ένα - δύο χρόνια και επειδή νοσταλγούσε την πατρίδα του ξαναγύρισε, το 359, στη Ναζιανζό. Δεν μπορούσε όμως να ανεχτεί την τόσο θορυβώδη ζωή της πόλης κι έτσι αποφάσισε ν' ασκητέψει και πήγε στην έρημο κοντά στον Πόντο μαζί με το συμμαθητή του Βασίλειο.
Μελέτησαν μαζί την Αγία γραφή και θεολογικό συγγράμματα και με βάση αυτά έγραψαν τη "Φιλοκαλία" και μοναχικούς κανόνες. Διαφωνούσε ο Γρηγόριος με το Βασίλειο για το σκοπό της μοναχικής ζωής. Ο πρώτος πίστευε στην ειρηνική διαβίωση, επειδή πίστευε ότι μόνο έτσι πετυχαίνεται η επικοινωνία με το Θεό, ενώ ο δεύτερος πίστευε στην ενεργή δράση.
Μετά ο Γρηγόριος γύρισε στην Καππαδοκία, για να βοηθήσει τον πατέρα του και χειροτονήθηκε επίσκοπος. Στο τέλος του 361 ή του 362 ξαναγύρισε στην έρημο για λίγους μήνες κι ύστερα εγκαταστάθηκε, οριστικά πλέον, στη Ναζιανζό.
Όταν, το 370, ο Βασίλειος έγινε επίσκοπος της Καισαρείας, τον διάλεξε για επίσκοπο στο μικρό χωριό Σασίμων. Εκείνος όμως προτίμησε να μείνει στη Ναζιανζό. Όταν το 374 πέθαναν, ο ένας μετά τον άλλο, οι γονείς του, έφυγε πάλι για τη Σελεύκεια της Ισαυρίας στο μοναστήρι της Αγίας Θέκλας, όπου έμεινε για πέντε χρόνια. Από εκεί τον ζήτησαν στην Κωνσταντινούπολη, για να διδάξει τους χριστιανούς μια και είχαν επικρατήσει για σαράντα χρόνια αρειανοί. Τότε άρχισε ο Γρηγόριος τον αγώνα του ενάντια στον αρειανισμό.

Ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός εγκαταλείπων την Κωνσταντινούπολη. Κώδιξ Τάφου 14. 11ος αι. Ιερουσαλήμ, Βιβλιοθήκη του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου.

Στην Κωνσταντινούπολη εμφανίστηκε για να κηρύξει πρώτη φορά το 379 στο σπίτι ενός συγγενή του Νικόβουλου, που το είχε μετατρέψει σε εκκλησία της Αγίας Αναστασίας. Εκεί αγωνίστηκε ο Γρηγόριος, παλεύοντας με τις δυσχέρειες και κινδυνεύοντας από τους διωγμούς. Πολλές φορές ένοιωσε την ανάγκη να φύγει.

Ανακηρύχθηκε αρχιεπίσκοπος από τη Β' Οικουμενική Σύνοδο, αλλά επειδή πολλοί διαμαρτυρήθηκαν, αποσύρθηκε στην Αριανζό, όπου πρόσφερε τις υπηρεσίες του καταπολεμώντας κυρίως τους Απολλιναριστές και όπου πέθανε πιθανότατα το 391. Τιμήθηκε απ' την Εκκλησία με το όνομα Θεολόγος και γιορτάζεται ως άγιος.
Οι λόγοι του είναι 45 από τους οποίους οι 23 γράφτηκαν στην περίοδο της δράσης του στην Κωνσταντινούπολη.
Πάνω από 200 επιστολές και τετρακόσια ποιήματα!...
Οι επιστολές του είναι πολύ περισσότερες από διακόσιες. Μερικές ανήκουν στον πατέρα του και μια στο Γρηγόριο Νύσσης. Είναι προτρεπτικές, θεολογικές ή διέξοδοι της νοσταλγίας του για αγαπημένους τόπους ή πρόσωπα. Στην "προς Νικόβουλον" επιστολή εκθέτει τις αντιλήψεις του για αυτό το είδος του γραπτού λόγου. Τα ποιήματά του είναι περίπου τετρακόσια.
Η θεολογική διδασκαλία του Γρηγορίου είναι από την πιο θεμελιώδη της ορθοδοξίας. Δεν έγραψε συστηματικά έργα, αλλά οι λόγοι του, οι επιστολές του και τα ποιήματά του περιέχουν ακλόνητες θεωρίες που τις εφάρμοσε στην περιπετειώδη ζωή του.

Ο Άγιος Γρηγόριος και τα Ελληνικά Γράμματα!

Ο Άγιος Γρηγόριος, όπως υποστηρίζουν πολλοί, που έχουν μελετήσει το έργο του, ανήκει στους Πατέρες που αγωνίστηκαν να εναρμονίσουν τη χριστιανική με την κλασική παιδεία και δεν είναι τυχαία η βαθιά γνώση του σε όλους τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, τραγικούς ποιητές και φιλοσόφους. Το γεγονός και μόνον ότι υπήρξε από τους πλέον δεινούς ομηριστές της εποχής του, έρχεται να επιβεβαιώσει το γεγονός ότι, όπως και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, μιλούσε κι έγραφε στην ομηρική διάλεκτο, όπως το πλείστον σχεδόν των συγγραμμάτων και λόγων του είναι διατυπωμένα στην ομηρική γλώσσα!..
Στην παρουσίαση των ντοκουμέντων που επέδειξε ο γράφων την Τετάρτη 16 Απριλίου 2008 στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ξενοδοχείου «Τιτάνια» των Αθηνών, είχα την ευκαιρία να δείξω και ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο, που βρίσκεται στο Ηγουμενείο της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, που φέρει τον τίτλο: «Τα Πάθη και η Ανάστασις του Κυρίου». Το έργο αυτό το είχε φιλοτεχνήσει ο Μοναχός Αβραάμ ο Καυσοκαλυβίτης το 1902 και μάλιστα ορισμένοι ισχυρίζονται ότι η εικόνα δεικνύει τον Ιησού να εγείρει κατά την Ανάστασή του τον Όμηρο και όχι τον Αδάμ!
Τούτο δεν νομίζω ότι ευσταθεί δεδομένου ότι οι καλλιτέχνες όταν φιλοτεχνούν ή απεικονίζουν την «Ες Άδου Κάθοδον» του Ιησού Χριστού, δεικνύουν τον Αναστάντα Κύριό μας να εγείρει εκ του τάφου τον πρώτον άνθρωπο, που είναι ο Αδάμ, ώστε μαζί με την ανάστασή του να άρει και το προπατορικό αμάρτημα των Πρωτοπλάστων.
Εκείνο, όμως, που μου έκανε τρομερή εντύπωση είναι το γεγονός, ότι μέσα στο διαδίκτυο (Google: Πάσχα - Αφιέρωμα 2006), δίπλα στην εικόνα αυτή του ξυλόγλυπτου τέμπλου, βρέθηκαν τρία κείμενα σε ομηρική διάλεκτο: Το ένα είναι το ευαγγέλιο που έψελνε κάθε χρόνο ο μακαριστός Χριστόδουλος κάθε χρόνο στον Εσπερινό της Αγάπης το άλλο είναι το «Χριστός ανέστη εκ νεκρών…», και το τρίτο είναι ένα αναστάσιμο κείμενο του Αγίου Γρηγορίου, που δημοσιεύουμε ευθύς αμέσως για να διαπιστώσει ο αναγνώστης «ιδίοις όμμασι» πώς επαληθεύεται ο γράφων, αλλά και όλα όσα λέγει ή υποστηρίζει στα δύο τελευταία βιβλία του, όπως είναι «Το Χειρόγραφο του Ιησού» και ο «Παπουλάκος: Άγνωστες Προφητείες και Θαύματα».

Ιδού τα ομηρικά κείμενα:

Α) Το «Χριστὸς ανέστη» σε ομηρικὴ διάλεκτο
«Χριστὸς εκ νεκάδων εγερθείς,
όλβῳ όλβου πεπάτηκε
και τοις εν τύμβεσιν
το ζην εδωρήσατο».

Β) Γρηγόριος Θεολόγος - Ύµνος εις Χριστόν µετά την σιωπήν (εν τω Πάσχα)
Σήµερον1 εκ νεκύων Χριστός µέγας, οίσιν εµίχθη2,
Έγρετο3, και θανάτου κέντρον4 απεσκέδασε5.
Και ζοφερούς6 πυλεώνας7 αµειδήτου8 αΐδαο9
Ρήξατο10, και ψυχαίς δώκεν ελευθερίην.
Σήµερον εκ τύµβοιο11 θορών12, µερόπεσσι13 φαάνθη,
Οις γένεθ᾽, οίσι θάνεν, οις έγρετι εκ νεκύων,
Ως κε παλιγγενέες τε και εκ θανάτοιο φυγόντες,
Σοι συναειρώµεσθ᾽14 ένθεν ανερχοµένω.
Σήµερον αιγλήεις15 σε µέγας χορός αµφιγέγηθεν16
Αγγελικός, µέλπων17 ύµνον επιστέφιον18.
Σήµερον ήχον19 έπνευσα, µεµυκότα20 χείλεα21 σιγιή
Λύσας, αλλά µ᾽ έχεις υµνοπόλον22 κιθάρην.
Νω νόον ένδον έρεξα, λόγω Λόγον• αυτάρ έπειτα
Ρέξω23 και µεγάλω Πνεύµατι, ην εθέλη.

Υποσημειώσεις:
1 σήμερον / σήμερα
2 εµίχθη (παθ.αορ.ρ. µείγνυµι) / αναμίχθηκε
3 έγρετο (παθ.αορ.ρ. εγείρω) / σηκώθηκε
4 το κέντρον / κεντρί
5 απεσκέδασε (αόρ.ρ. αποσκεδάννυµι) / σκόρπισε
6 ζοφερός / σκυθρωπός,
7 ο πυλεών = ο πυλών / στύλος
8 αµείδητος 2 / αγέλαστος
9 αΐδαο (γεν. ουσ. αΐδης = Άδης) / Άδης
10 ρήγνυµι / σπάζω
11 ο τύµβος / τάφος
12 θορών (μτχ.αορ.ρ. θρώσκω) / που είδε
13 µέροψ, οπος / θνητός
14 συναείρω = συναίρω / κοινόχρηστος
15 αιγλήεις / ακτινοβόλος, απαστράπτων
16 αµφιγηθέω / περί, γύρω
17 µέλπω / άδω, τραγουδώ
18 επιστέφιος / στέψις
19 ο ήχος / ορυμαγδός, πάταγος
20 µυκάοµαι / βρυχώμαι, κράζω
21 το χείλος
22 υµνοπόλος / υμνοποιητής
23 ρέξω / θυσιάζω, έγκειμαι.